Φωτιές που καίνε μέσα μας...

Μέσα σε όλη αυτή την τραγωδία που εκτυλίσσεται από τη Δευτέρα στην Αττική, η πρώτη στιγμή που πήρα μια βαθιά ανάσα ήταν χθες νωρίς το απόγευμα. Στο φαρμακείο, ζήτησα από τον φαρμακοποιό όσα ήταν απαραίτητα (σύμφωνα με τη λίστα που είχαν δημοσιοποιήσει οι φορείς) κι εκείνος με ένα σφιγμένο χαμόγελο μού είπε "να δω τί έχω, δεν ξέρω τί έχει μείνει. Θα σου δώσω αυτή την κρέμα, έχει την ίδια δραστική ουσία". Όταν του ζήτησα γάζες για εγκαύματα, μου έκανε ένα νόημα αρνητικό "δεν έχει μείνει τίποτα. Θα σου δώσω απλώς τις αποστειρωμένες. Ξέρεις πόσοι έχουν έρθει από το πρωί; Πόσα έχουν πάρει; Ούτε που ξέρω." Εκείνη την ώρα, δεν το επεξεργάστηκα και μου βγήκε αυθόρμητα και χωρίς καμία απόχρωση ένα "λογικό, τέτοια μέρα". 

Λίγα δευτερόλεπτα μετά, μόλις βγήκα, έβαλα τα κλάματα. 

Για την Αργυρούλα που έχασε το σπίτι της και κινδύνευσε η οικογένειά της, αλλά είναι όλοι καλά και οι φίλοι τους οργάνωσαν άμεσα μια εκστρατεία crowdfunding για να τους βοηθήσουν να ξαναχτίσουν ό,τι καταστράφηκε. Για τα παιδιά που έπαιζαν αμέριμνα στην αυλή ή στην παραλία και η φωτιά τα κυνήγησε, αλλά τελικά, γλίτωσαν και είναι ξανά με τους γονείς τους. Για τον άνθρωπο που εγκλωβίστηκε στο αυτοκίνητό του και κάποιος άγνωστος του άνοιξε την πόρτα και τον τράβηξε μαζί του. Για τους ηλικιωμένους που ήταν κλεισμένοι στο σπίτι τους και κάποιοι πυροσβέστες ή διασώστες πρόλαβαν και τους πήραν πριν φτάσει η φωτιά. 

Για το σκυλάκι που πανικοβλήθηκε, τραυματίστηκε και κάποιος το είδε, το πήρε αγκαλιά, έτρεξαν μαζί και ένας κτηνίατρος το φροντίζει τώρα. Για τον άνθρωπο που ήταν στον δρόμο μόνος και αποπροσανατολισμένος μέσα στον πανικό και τον καπνό, πηγαίνοντας προς την λάθος κατεύθυνση, και κάποιοι τον είδαν και τον φώναξαν να τους ακολουθήσει, σώζοντάς τον. Για τους ανθρώπους που κολυμπούσαν επί ώρες στα ανοιχτά για να γλιτώσουν, χωρίς να ξέρουν αν θα τα καταφέρουν, και τους πλησίασαν οι ψαράδες με τις βάρκες, τους πήραν και τους έβγαλαν στο λιμάνι.

Για τον άνθρωπο που έχασε τα πάντα από τη φωτιά κι ένιωθε ανείπωτα μόνος και κάποιος άγνωστος τον πήρε αγκαλιά, χωρίς λόγο, για να ξέρει ότι δεν είναι μόνος. Για τους γονείς που μαζί με τα παιδάκια τους είναι ανέστιοι πια, χωρίς τα απαραίτητα, ενώ μια άλλη μαμά με τα παιδιά της έφτασε στον χώρο συγκέντρωσης των ειδών με τεράστιες σακούλες γεμάτες με τα απαραίτητα, αλλά και με παιχνίδια, που θα φτάσουν στους πρώτους. Για τον εγκαυματία που χρειάζεται επειγόντως αίμα και θα το έχει, σε λίγο καιρό θα γίνει καλά και θα βγει, γιατί τα τμήματα αιμοδοσίας των νοσοκομείων είναι γεμάτα με εθελοντές αιμοδότες που περιμένουν τη σειρά τους.

Γιατί για όλα τ' άλλα, που μας έχουν αδειάσει σαν την άμμο από σακί, δεν υπάρχουν λόγια. Αλλά, αυτή η "ανθρωπίλα" στον αέρα κάνει το οξυγόνο λίγο περισσότερο. 
Σ' αυτό το μαζί κρύβονται η δύναμη, το κουράγιο, η ζωή, η ουσία. (Ίσως μόνο, να έπρεπε αυτό το μαζί να φαίνεται καθημερινά.)

Μάνος Ελευθερίου, 80 χρόνια δημιουργίας (αρκούν;)

Κοντά μια δεκαετία πριν, ο καθηγητής μας στο εργαστήριο ραδιοφώνου του τμήματος και τότε αναπληρωτής διευθυντής ειδήσεων στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ, Μιχάλης Κυριακίδης, μας είχε πάει να επισκεφθούμε το Ραδιομέγαρο για να δούμε από κοντά τις εγκαταστάσεις του ραδιοφώνου. Περνώντας από τους διαδρόμους και κοιτώντας με αγνή, αυθόρμητη και αδηφάγα περιέργεια τις πόρτες που ανοιγόκλειναν, τα γραφεία, τον εξοπλισμό, τα στούντιο, βλέπουμε ξαφνικά μπροστά μας, να κάθεται δίπλα σε μια πόρτα (στούντιο ή γραφείου, θα σας γελάσω), σε ένα σκαμπό, χαμογελαστός και ήρεμος, ο Μάνος Ελευθερίου. 

Χαιρετήθηκαν με τον καθηγητή μας, τον οποίο ρώτησε ποιοι-ες είμαστε και αφού εκείνος του εξήγησε, χαμογέλασε, μας ρώτησε αν μας αρέσει το ραδιόφωνο και μετά τις δειλές ή ενθουσιώδεις απαντήσεις, μας ευχήθηκε καλή σταδιοδρομία. 

Θυμάμαι ακόμη τη στιγμή που τον είδα, απολύτως πραγματικό και σε απόσταση μερικών βημάτων και τον ενθουσιασμό με τον οποίο ψιθύρισα στη φίλη μου "μπροστά μας είναι ο Μάνος Ελευθερίου, ο ποιητής!"

Ακολούθησαν μερικές φορές ακόμη, μέσα στα χρόνια, που τύχαινε να τον συναντώ σε παραστάσεις ή παρουσιάσεις βιβλίων, πάντα χαμογελαστό και ευγενή σε κάθε βλέμμα με το οποίο διασταυρωνόταν το δικό του. 

Μία από τις τελευταίες ήταν το φθινόπωρο του 2016, στο "Poems 'n' Crimes" των εκδόσεων Γαβριηλίδη, όπου παρουσίαζε (και τί πραγματική κι ανέλπιστη τιμή!) την πρώτη ποιητική συλλογή ενός νέου ποιητή, του Τάσου Θεοτόκη. Η γενναιοδωρία στα λόγια, αλλά και στον τρόπο του, η ενθάρρυνση προς τον νέο ποιητή (αλλά και εν γένει τους νέους), η γλυκύτητα, η σεμνότητα, ο αυτοσαρκασμός και το λεπτό, αν και οξύ, χιούμορ του, ο μαγικός τρόπος του να "γκρεμίζει" τον φόβο -αλλά όχι τα πρόσωπα και τις έννοιες- απέναντι στα αριστουργήματα, τους ανεπανάληπτους ποιητές, τις ιερές μορφές που χαρακτήρισαν την ποίηση και διαμόρφωσαν τον κόσμο, απέδειξαν εκ νέου γιατί αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να γίνει τόσο αγαπητός σε τόσους πολλούς ανθρώπους. Όλοι-ες έχουμε σιγοτραγουδήσει τους στίχους του, κάποιοι προχώρησαν και στην μη μελοποιημένη ποίησή του, άλλοι στην πεζογραφία του και κάποιοι άλλοι τον ακολουθούσαν ως πιστοί ακροατές στις ραδιοφωνικές του εκπομπές.

Ο Μάνος Ελευθερίου έφυγε από τη ζωή σήμερα το πρωί, 22 Ιουλίου 2018, από καρδιακή ανακοπή, μετά από μία σοβαρή επέμβαση στην οποία υποβλήθηκε, αφήνοντας ένα κενό που, όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι πράγματι δυσαναπλήρωτο. Πλήρης ημερών και έργων μεν, αλλά με πολλά ακόμη που θα μπορούσε να μας χαρίσει με την παρουσία και το ανήσυχο πνεύμα του.

Έχει γράψει υπέροχα, δυνατά, τραγούδια που έγιναν κτήμα όλων μας ("Μαλαματένια λόγια", "Ποιος τη ζωή μου", "Άλλος για Χίο τράβηξε" κλπ), αλλά εγώ θα αγαπώ πάντα λίγο περισσότερο αυτό:

Τάνια Τσανακλίδου- Τυχαίες συναντήσεις (μουσική Γιάννης Σπανός, στίχοι Μάνος Ελευθερίου)

*Η πολιτική κηδεία του θα γίνει την Τρίτη 24 Ιουλίου, στις 12μμ, στο Α' Νεκροταφείο.

"Ελλάς Μονάχου", μια γλυκόπικρη ωδή στο να τολμάς να φεύγεις

Οι σκηνοθέτες και καλλιτεχνικοί διευθυντές της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, Ανέστης Αζάς και Πρόδρομος Τσινικόρης, παρουσιάζουν στην Πειραιώς 260 (Χώρος Ε), στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, μέχρι και απόψε, Πέμπτη 12 Ιουλίου, το "Ελλάς Μονάχου", μια παράσταση που εμπίπτει στο θέατρο ντοκιμαντέρ, με θέμα τη μετανάστευση των νέων ανθρώπων από την Ελλάδα στο Μόναχο της Γερμανίας.

Η πρεμιέρα έγινε στο Μόναχο στα μέσα Μαρτίου και έχει ήδη παρουσιαστεί συνολικά έντεκα φορές εκεί, αλλά την Τρίτη 10 Ιουλίου έκανε την επίσημη πρεμιέρα της επί ελληνικού εδάφους.
Πρόκειται για μια γλυκόπικρη παράσταση, αυτή τη γεύση αφήνει, μαζί με πολλές-πολλές σκέψεις και προβληματισμούς, ειδικά για όλους-ες εμάς που ανήκουμε στη γενιά που μεγάλωσε στην εποχή της ελληνικής "ευμάρειας", αλλά πριν καν μπει στην ενήλικη ζωή, η περίφημη οικονομική κρίση έκανε με πάταγο την εμφάνισή της.

Επί σκηνής, βρίσκεται ο ένας εκ των δύο σκηνοθετών, ο Πρόδρομος Τσινικόρης, που -όπως λέει και ο ίδιος ξεκινώντας- έχει μεταναστευτικό παρελθόν, γι' αυτό και βρίσκεται εκεί, μαζί με τους τρεις Έλληνες μετανάστες, την Κατερίνα, τον Άγγελο και τον Βαλάντη, που μιλούν για τις δικές τους μεταναστευτικές εμπειρίες, διαφορετικές μεν, αλλά με αρκετές δυσκολίες και μια κοινή άποψη, ότι δεν μετάνιωσαν που έφυγαν και δεν θέλουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Τουλάχιστον, όπως συνεχίζει να είναι η εργασιακή και οικονομική κατάσταση εδώ.

Ενδιάμεσα, ακούγονται και άλλοι μετανάστες, ακόμη και παλαιότερων γενεών, όπως η μητέρα του Πρόδρομου, αλλά και ο κύριος Λαυρέντης που, μετά τη συνταξιοδότησή του, επιστρέφει στην Ελλάδα και είπε δύο από τα πιο συγκινητικά και δυνατά πράγματα που ακούστηκαν.

Το πρώτο ήταν ότι δεν ήταν ευτυχισμένοι εκεί, γιατί δεν ρίζωσαν ποτέ στον καινούργιο τόπο, ήταν πάντα σαν σε μια νοητή αίθουσα αναμονής για να επιστρέψουν στην Ελλάδα και συμβούλεψε τους νεότερους, να μην κάνουν το ίδιο λάθος. Να φτιάχνουν ρίζες, να ζουν τη ζωή τους εκεί που συμβαίνει, τη στιγμή που συμβαίνει.  Και το δεύτερο, ότι ευτυχία δεν είναι να έχεις χρήματα, αλλά να έχεις χρόνο.

Αυτός ο άνθρωπος που αισθάνεται ότι δεν έχει ρίζες στη Γερμανία, επιστρέφοντας για να μείνει στην Ελλάδα, αποφάσισε να φυτέψει μερικές δεκάδες ελιές, αλλά όχι για να τις αξιοποιήσει με κάποιο τρόπο άμεσα. Όσο ψυχαναλυτικό ή ρομαντικό κι αν ακούγεται, είναι σαν να αποφάσισε ότι θέλει να "ριζώσει" εδώ πια...

Ο πατέρας της Κατερίνας -μέσω ηχητικού μηνύματος- τής υπενθυμίζει ότι, ό,τι και να συμβεί, μπορεί πάντα να γυρίσει πίσω χωρίς δεύτερη σκέψη (αχ, αθάνατη ελληνική οικογένεια που δεν έχεις μόνο παθογένειες, αλλά και μια δύναμη, μια θαλπωρή που ησυχάζει την ψυχή τις πιο κρίσιμες στιγμές).

Και οι τρεις πρωταγωνιστές που αντιμετώπισαν τις δυσκολίες της ελληνικής κρίσης και του πόσο δύσκολο είναι τελικά να προσπαθείς να υπάρξεις, να ζήσεις σε μια χώρα που όλα είναι υπό κατάρρευση, πήραν τη μεγάλη απόφαση να μεταναστεύσουν και κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν, επίσης, πολύ μεγάλες δυσκολίες, αλλά τελικά, τα κατάφεραν και είναι καλά. Έχουν κι άλλα βήματα προς την επίτευξη των στόχων τους, αλλά είναι καλά, γιατί ξέρουν ότι ακόμη και με τις δυσκολίες που υπάρχουν στην Γερμανία, μπορούν να νιώθουν πιο ήρεμοι, να κοιμούνται πιο ήσυχοι.

Με μια θαυμαστή ισορροπία και προσέγγιση, οι δύο σκηνοθέτες έχουν καταφέρει να μην είναι τόσο βαρύ, τόσο φορτισμένο συναισθηματικά το κλίμα καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης, αλλά να υπάρχουν πολλές στιγμές πιο ανάλαφρες, με γέλιο απαραίτητο και βαθιές ανάσες.

Κλείνει με έναν πραγματικά απρόσμενο (με την πολύ καλή έννοια, της απαραίτητης ανάλαφρης ανάσας, όπως ανέφερα προηγουμένως) τρόπο, αλλά αυτό που επίσης, με συγκίνησε ήταν όταν -πριν το τέλος- ο Πρόδρομος μίλησε κι εκείνος ως μετανάστης -βέβαια, εν προκειμένω, εξ αντιστροφής, καθώς γεννήθηκε στη Γερμανία, αλλά σπούδασε, ζει και εργάζεται στην Ελλάδα. Είπε, λοιπόν, ότι δεν μπορεί να πει ότι είναι ευτυχισμένος, αλλά ευτυχία δεν είναι το πού είσαι, η ευτυχία είναι εκεί όπου είναι οι άνθρωποι που αγαπάς. Κι έχει ένα οχυρό που δεν θα πέσει έτσι εύκολα -προσωπικά, συμφωνώ απολύτως επ' αυτού.

Μπορεί να φύγαμε με υγρά μάτια, αλλά και με χαμόγελο, μπορεί να υπήρξε ένα σφίξιμο στην καρδιά και στο στομάχι, καθώς επίσης να μας δημιούργησε αρκετούς προβληματισμούς, αλλά είναι μία πολύ δυνατή, καλοφτιαγμένη (αλλά καθόλου στυλιζαρισμένη) σε όλα τα συστατικά της και πραγματικά, καταπληκτική παράσταση.

Αν είστε τυχεροί και έχετε προμηθευτεί τα εισιτήριά σας, θα την απολαύσετε. Αν είστε πολύ-πολύ τυχεροί και βρείτε τελευταία στιγμή εισιτήρια (αν υπάρχουν), επίσης. Για τους υπόλοιπους, ας ευχηθούμε να μην τελειώσει στο Φεστιβάλ η πορεία της παράστασης στην Ελλάδα.

Τελευταία παράσταση: Πέμπτη 12 Ιουλίου 2018, στις 9μμ, στον χώρο Ε της Πειραιώς 260.

Κείμενο - Σκηνοθεσία: Ανέστης Αζάς, Πρόδρομος Τσινικόρης
Δραματουργία: Christine Milz
Σκηνικά - Κοστούμια: Ελένη Στρούλια
Μουσική: Πάνος Μανουηλίδης
Συμμετέχουν: Πρόδρομος Τσινικόρης και Έλληνες πολίτες του Μονάχου: Άγγελος Γεωργιάδης, Βαλάντης Μπεΐνογλου, Κατερίνα Σόφτση.
Παραγωγή της Münchner Kammerspiele σε συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου.